Cùng EdooSmart khám phá 8 lưu ý quan trọng giúp kế toán viên đọc và phân tích báo cáo tài chính hiệu quả, nhận diện rủi ro và đánh giá sức khỏe doanh nghiệp.

Báo cáo tài chính (BCTC) được xem là “tấm gương” phản ánh sức khỏe tài chính của doanh nghiệp. Thông qua những con số biết nói, kế toán viên hoặc kiểm toán viên có thể đánh giá tình hình tài chính, khả năng phát triển và nhận diện sớm các rủi ro tiềm ẩn.

EdooSmart chia sẻ 8 lưu ý quan trọng khi đọc báo cáo tài chính để giúp kế toán viên và nhà quản trị hiểu rõ hơn về thực trạng doanh nghiệp, từ đó đưa ra quyết định chính xác và kịp thời.

Cẩn trọng với báo cáo tài chính quá “hoàn hảo”

Một báo cáo tài chính có doanh thu và lợi nhuận tăng trưởng đều đặn, biên lợi nhuận luôn ở mức cao, nợ vay thấp tưởng chừng là tín hiệu tốt. Nhưng đôi khi, sự “hoàn hảo” lại che giấu những bất thường.

• Nếu doanh thu và lợi nhuận tăng mạnh nhưng không có sự hỗ trợ từ dòng tiền hoặc tài sản hợp lý trên bảng cân đối kế toán, có thể doanh nghiệp đang “thổi phồng” kết quả kinh doanh.
• Ví dụ: Lợi nhuận ròng tăng 30%, nhưng dòng tiền từ hoạt động kinh doanh lại âm. Đây là dấu hiệu cho thấy có thể doanh nghiệp đang ghi nhận doanh thu trước khi thực sự thu tiền.

Lời khuyên từ EdooSmart: Luôn so sánh lợi nhuận kế toán với dòng tiền thực tế. Một doanh nghiệp khỏe mạnh phải có dòng tiền ổn định song hành cùng lợi nhuận.

Doanh thu dồn vào cuối kỳ

Nhiều doanh nghiệp áp dụng chiến lược “chốt số” bằng cách đẩy mạnh bán hàng cuối kỳ để làm đẹp báo cáo. Điều này có thể tạo ra doanh thu đột biến trong tháng cuối cùng, nhưng thường đi kèm với:

• Khoản phải thu tăng vọt tức là tiền chưa thực sự về doanh nghiệp.
• Hàng tồn kho tăng mạnh có thể dẫn tới nguy cơ bị trả hàng, giảm giá bán hoặc lỗi thời.

Lời khuyên từ EdooSmart: Kế toán viên cần phân tích tính mùa vụ và chính sách bán hàng của doanh nghiệp. Nếu doanh thu chỉ tập trung vào một vài kỳ cuối năm, đó là tín hiệu rủi ro.

Doanh thu giảm liên tiếp

Một trong những cảnh báo lớn nhất là khi doanh thu sụt giảm liên tục 3 năm liền. Điều này thường phản ánh những nguy cơ sau: 

• Mô hình kinh doanh không còn phù hợp.
• Doanh nghiệp mất lợi thế cạnh tranh.
• Khả năng đổi mới sản phẩm và mở rộng thị trường bị hạn chế.

Lời khuyên từ EdooSmart: Doanh nghiệp không nên chỉ nhìn vào chi phí đã được cắt giảm để duy trì lợi nhuận, mà cần đánh giá chiến lược dài hạn, từ đó thay đổi mô hình hoặc tái định vị để lấy lại đà tăng trưởng.

Dòng tiền thiếu ổn định

Dòng tiền được coi là “huyết mạch” của doanh nghiệp. Một doanh nghiệp có lợi nhuận cao nhưng dòng tiền âm liên tục sẽ đối mặt với rủi ro thanh khoản.

• Nếu dòng tiền dao động mạnh, có thể doanh thu và chi phí được ghi nhận không đúng kỳ.
• Lợi nhuận cao nhưng dòng tiền thấp tức khách hàng chưa thanh toán, có thể dẫn đến rủi ro nợ xấu.

Lời khuyên từ EdooSmart: Doanh nghiệp nên thường xuyên so sánh dòng tiền từ hoạt động kinh doanh với lợi nhuận ròng. Nếu sự chênh lệch quá lớn và kéo dài, kế toán cần rà soát ngay.

Khoản phải thu và tồn kho tăng nhanh hơn doanh thu

Việc khoản phải thu và tồn kho tăng nhanh hơn doanh thu là dấu hiệu của vốn bị ứ đọng bởi:

• Khoản phải thu lớn tức khách hàng nợ lâu, dẫn tới rủi ro mất khả năng thanh toán.
• Tồn kho tăng mạnh tức sản phẩm khó tiêu thụ, dẫn tới vòng quay hàng hóa chậm.

Ví dụ: Doanh thu tăng 5% nhưng hàng tồn kho tăng 30%. Đây là cảnh báo doanh nghiệp sản xuất vượt quá nhu cầu hoặc chưa bán được hàng.

Biên lợi nhuận gộp giảm

Biên lợi nhuận gộp cho biết hiệu quả hoạt động cốt lõi của doanh nghiệp. Khi chỉ số này giảm, có thể do các nguyên nhân như:

• Chi phí nguyên vật liệu, sản xuất tăng.
• Doanh nghiệp phải giảm giá bán để giữ thị phần.

Lời khuyên từ EdooSmart: Đừng chỉ nhìn vào doanh thu. Một doanh nghiệp có doanh thu tăng nhưng biên lợi nhuận giảm liên tục sẽ khó duy trì khả năng sinh lời lâu dài.

Nợ vay cao hơn tài sản đảm bảo

Đòn bẩy tài chính giúp doanh nghiệp phát triển nhanh, nhưng nợ vay vượt quá khả năng chi trả sẽ biến thành gánh nặng.

• Khi nợ vay > tài sản đảm bảo, doanh nghiệp có nguy cơ mất khả năng thanh toán.
• Chi phí lãi vay cao cũng làm giảm lợi nhuận, ảnh hưởng đến dòng tiền.

Lời khuyên từ EdooSmart: Kiểm tra tỷ lệ nợ vay/tổng tài sản, nợ vay/vốn chủ sở hữu. Nếu vượt ngưỡng an toàn, đây là cảnh báo rủi ro tài chính nghiêm trọng.

Doanh nghiệp liên tục phát hành cổ phiếu

Việc phát hành cổ phiếu mới giúp doanh nghiệp huy động vốn, nhưng nếu lặp lại quá nhiều lần, sẽ gây:

• Pha loãng cổ phiếu hiện hữu, ảnh hưởng quyền lợi cổ đông.
• Cho thấy doanh nghiệp khó khăn về vốn và không duy trì được dòng tiền từ hoạt động kinh doanh.

Lời khuyên từ EdooSmart: Kế toán viên cần đánh giá lý do phát hành cổ phiếu. Nếu là để mở rộng đầu tư, tức việc phát hành cổ phiếu mang ý nghĩa tích cực. Nếu để trả nợ hoặc duy trì hoạt động thường ngày, việc phát hành cổ phiếu liên tục có thể dẫn đến nhiều rủi ro tài chính.

Đọc báo cáo tài chính không chỉ là việc “soi số liệu”, mà quan trọng hơn là hiểu câu chuyện phía sau các con số. 8 lưu ý trên chính là “kim chỉ nam” giúp kế toán viên và nhà quản trị nhận diện sớm rủi ro tài chính tiềm tàng, đánh giá đúng sức khỏe tài chính doanh nghiệp, từ đó có thể đưa ra quyết định quản trị và đầu tư chính xác.

Để hiểu sâu hơn và áp dụng các chuẩn mực quốc tế trong công việc, nhân sự Kế toán – Kiểm toán nên tham gia các chứng chỉ chuyên môn như CPA Úc. Đây sẽ là hành trang quan trọng để bạn nâng cao năng lực phân tích, mở rộng cơ hội nghề nghiệp toàn cầu.

Liên hệ ngay với EdooSmart để được tư vấn lộ trình học tập phù hợp với định hướng nghề nghiệp của bạn!